زمان تقریبی مطالعه: 5 دقیقه
 

الاجتهاد و التقلید محمد‌مهدی کجوری (کتاب)





کتاب الاجتهاد و التقلید نگارش محمد مهدی کجوری شیرازی‌ است که به خاطر جایگاه مبحث اجتهاد و تقلید در علم اصول ، نوشته شده است.


۱ - معرفی اجمالی



«الاجتهاد و التقلید» اثر شیخ محمد مهدی کجوری شیرازی، تالیفی جامع در بیان مسائل اجتهاد و تقلید است که در واقع، تقریرات درس خارج اصول فقه سید ابراهیم موسوی قزوینی، مشهور به صاحب ظوابط (متوفای ۱۲۶۴ ق) از بزرگان و صاحبان سبک در اصول فقه ، می‌باشد.
[۱] الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی‌، محمد مهدی، مقدمه محمد برکت، ص۶.
کتاب به زبان عربی و قبل از سال ۱۲۹۳ ق نوشته شده است. اهمیت و جایگاه مبحث اجتهاد و تقلید در علم اصول ، انگیزه تالیف کتاب بوده است.
[۲] الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی‌، محمد مهدی، مقدمه محمد برکت، ص۱۱.


۲ - ساختار



کتاب با دو مقدمه از آقایان محمد حسن حسن حمیدی و محمد برکت در اشاره به مقام علمی علامه کجوری و بیان زندگی نامه مفصل ایشان آغاز شده است. مطالب کتاب نیز در دو باب و هر باب در یک مقدمه و چندین مساله، به صورت پرسش و پاسخ، ارائه شده است.

۳ - گزارش محتوا




۳.۱ - باب اول


دربردارنده یک مقدمه و نه مساله به ترتیب زیر می‌باشد:
در مقدمه، ابتدا درباره معنای لغوی و عرفی اجتهاد بحث شده است. نویسنده معتقد است که این واژه، یا ماخوذ از جهد به معنی وسع و طاقت می‌باشد، یا از جهد به معنای مشقت و طبق هر دو نظر، معنای این واژه و ویژگی‌های آن را بررسی کرده است.
[۳] الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی‌، محمد مهدی، ص۳۲-۳۵.

بررسی احتمالات چهارگانه موجود در ملکه اجتهاد، بررسی این نکته که آیا مراد از ملکه، ملکه تحصیل حکم واقعی است یا تحصیل حکم ظاهری و یا اینکه مراد، ملکه تحصیل اعم از هر دو است، تعاریفی که برای اجتهاد ذکر شده از جمله مطالب مطرح شده در مقدمه است.
[۴] الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی‌، محمد مهدی، ص۴۸.

مساله اول، به بررسی این نکته اختصاص یافته که آیا تجزی در اجتهاد، جایز است یا نه. نویسنده این بحث را در ضمن مقدمات پنجگانه و مقامات نه گانه بررسی نموده است.
[۵] الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی‌، محمد مهدی، ص۵۳.

در مساله دوم، شرایط اجتهاد مطلق بررسی شده است که از آن جمله است: آگاهی از علم عربی، آشنایی با علم کلام ، برخورداری از علم منطق ، قدرت بر رد فرع بر اصل، علم به مواضع اجماع، آشنایی کامل با آیات الاحکام، آگاهی به اخبار و روایات.
[۶] الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی‌، محمد مهدی، ص۹۴.
در مساله سوم، اختلاف علما در مورد عذر جاهل ، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
[۷] الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی‌، محمد مهدی، ص۱۳۴.

در مساله چهارم، مبحث تخطئه و تصویب ، در چهار مقام زیر مطرح شده است:
۱- احکام عقلیه ؛ چه از اصول عقاید یا غیر آن.
۲- مستقلات عقلیه مانند قبح ظلم و وجوب رد امانت .
۳- احکام فرعیه ضروریه.
۴- احکام فرعیه غیر ضروریه؛ چه اینکه دلیل قطعی داشته باشند مانند اجماع و تواتر ، یا اینکه نداشته باشند.
[۸] الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی‌، محمد مهدی، ص۲۰۴.

در مساله پنجم، وجوب عینی اجتهاد، بحث شده است. نویسنده معتقد است که فقهای حلب و بعضی از معتزله بغداد، قائل به وجوب عینی آن می‌باشند، در حالی که بنا بر مذهب امامیه ، اجتهاد واجب کفایی است.
[۹] الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی‌، محمد مهدی، ص۲۳۰.

در مساله ششم و هفتم، این نکته مورد بحث قرار گرفته است که آیا بر مجتهد ، تجدید نظر در اجتهاد سابق، واجب است یا خیر و آیا پس از تجدید نظر در فتوا و تجدید رای، آیا عمل به مقتضای رای دوم واجب می‌باشد یا اینکه می‌توان به رای سابق نیز رجوع نمود.
[۱۰] الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی‌، محمد مهدی، ص۲۳۵-۲۴۰.

در مساله هشتم، با اشاره به عدم وجود ثمره فرعی برای مساله جواز خلو عصر از مجتهد، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
[۱۱] الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی‌، محمد مهدی، ص۲۴۴.

مساله نهم، مجددا وجوب اجتهاد (عینی بنا بر قول فقهای حلب و کفائی بنا بر نظر امامیه) را بحث کرده است.
[۱۲] الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی‌، محمد مهدی، ص۲۴۷.


۳.۲ - باب دوم


پس از مقدمه‌ای در تعریف تقلید ،
[۱۳] الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی‌، محمد مهدی، ص۲۵۸.
به بررسی مسائل هشتگانه زیر پرداخته است:
۱- جواز یا عدم جواز تقلید در اصول دین .
۲- جواز تقلید برای کسی که خود به مرتبه اجتهاد رسیده است.
۳- تعیین مجتهدی که از وی تقلید می‌شود، در صورت وجود دو مجتهد مساوی.
۴- بررسی این مطلب که آیا تقلید، از باب وصف می‌باشد، یا از باب سببیت مطلقه و یا اینکه از باب سببیت مقید است.
۵- جواز یا عدم جواز رجوع عامی به مجتهدی دیگر.
۶- جواز یا عدم جواز تبعیض در تقلید.
۷- شرط اخذ شفاهی مسائل از مجتهد.
۸- وجوب یا عدم وجوب تقلید از اعلم.
[۱۴] الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی‌، محمد مهدی، ص۲۶۳-۳۱۱.


۴ - وضعیت کتاب



محمد برکت تحقیق و تنظیم کتاب را به انجام رسانده است. فاقد هرگونه فهرست بوده و پاورقی‌ها، بیشتر به تصحیح متن اختصاص یافته است.

۵ - پانویس


 
۱. الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی‌، محمد مهدی، مقدمه محمد برکت، ص۶.
۲. الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی‌، محمد مهدی، مقدمه محمد برکت، ص۱۱.
۳. الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی‌، محمد مهدی، ص۳۲-۳۵.
۴. الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی‌، محمد مهدی، ص۴۸.
۵. الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی‌، محمد مهدی، ص۵۳.
۶. الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی‌، محمد مهدی، ص۹۴.
۷. الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی‌، محمد مهدی، ص۱۳۴.
۸. الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی‌، محمد مهدی، ص۲۰۴.
۹. الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی‌، محمد مهدی، ص۲۳۰.
۱۰. الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی‌، محمد مهدی، ص۲۳۵-۲۴۰.
۱۱. الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی‌، محمد مهدی، ص۲۴۴.
۱۲. الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی‌، محمد مهدی، ص۲۴۷.
۱۳. الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی‌، محمد مهدی، ص۲۵۸.
۱۴. الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی‌، محمد مهدی، ص۲۶۳-۳۱۱.


۶ - منبع


نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.


رده‌های این صفحه : کتاب شناسی | کتب اصولی شیعه




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.